ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΓΙΩΡΓΟ ΚΙΟΥΣΗ
“Εγώ, όταν μεγαλώσω
θα γίνω Σεπτέμβριος, έλεγε ο Αύγουστος”
Κική Δημουλά
“Τα εκατό γυναικεία ονόματα που γιορτάζουν την πρώτη του μέρα και όλον τον μήνα, τα κυκλάμινα, τα αγριοκρέμμυδα, τ’ ανθισμένα αρμυρίκια, το γιασεμί που επιμένει, τα πρωτοβρόχια, η ισημερία -της χρονιάς το ζύγιασμα, του Ζυγού ο αστερισμός-, τα ρόδια, του σχολειού το άνοιγμα, του χελιδονιού η αναχώρηση, ο τρύγος ανήμερα του Σταυρού, το πατητήρι, το προζύμι, δυο τραγούδια, πολλά ποιήματα, τον Σεπτέμβριο θυμάμαι”. Μιλάμε με τη ζωγράφο Φωτεινή Στεφανίδη για τον Σεπτέμβρη.
-Ποιες γιορτάζουν;
Όλος ο αρχαίος θηλυκός κόσμος με την αρχή της Ινδίκτου -την εκκλησιαστική πρωτοχρονιά- την πρώτη τού μήνα. Η Αθηνά, η Αντιγόνη, η Θάλεια, η Τρωάδα, η Μελπομένη, η Αφροδίτη, η Τερψιχόρη, Ουρανία, η Ερατώ, η Ευτέρπη, η Χαρίκλεια, η Πολύμνια, η Ισμήνη, η Πηνελόπη, η Κλειώ, η Δωδώνη, η Καλλιρρόη, κι οι άλλες οι πολύτιμες, η Διαμαντούλα, η Ακριβή, η Ρουμπίνη, η Κοραλία, η Πολυτίμη, η Καλλίστη, η Σαπφώ, και οι χαϊδεμένες, η Μοσχούλα, η Χάιδω, η Χαρούλα, η Παρθένα κι άλλες κι άλλες, και τι παράξενο, ανάμεσά τους ο Ιησούς, την ίδια μέρα. Και πολυαγαπημένης φίλης τα γενέθλια μαζί. Έρχεται μετά το Γενέσιο της Παναγιάς στις 8, και ακολουθεί η τετράδα της Σοφίας, Πίστης, Αγάπης και Ελπίδας στις 17. Και ενδιάμεσα άλλες πολλές. Με τη μεγαλογιορτή του Σταυρού στη μέση του μήνα, στις 14.
-Τι ανθίζει που αγαπάς;
Στου βράχου τη σχισμάδα το κυκλάμινο σε τρελά μπουκέτα. Δυο τρία μόνο λουλουδάκια του στο ποτήρι του λικέρ. Το αγριοκρέμμυδο που φτιάχνει στις ποταμιές, στις ρεματιές και στις πλαγιές δάση λευκά του παραμυθιού. Και το γιασεμί φουντώνει πολύ. Το νυχτολούλουδο ομοίως, κρεμά τσαμπιά τα λουλούδια του και δένει μαργαριτάρια τους καρπούς του. Και ο κόκκινος ιβίσκος σκάει πυροτεχνήματα. Κι αχ, το αρμυρίκι πώς μοσχοβολά στη σεπτεμβριανή θάλασσα. Και η θάλασσα ακόμη ανθίζει στις άδειες της ακρογιαλιές και ευωδιάζει καρπούζι και γάλα το σούρουπο.
-Και τι καρπίζει;
Γυαλίζουν, κοκκινίζουν τα ρόδια στις αυλές. Βαραίνουν τα σταφύλια, μαυρίζουν, ροδίζουν, χρυσίζουν απ’ τη μια μέρα του Σεπτέμβρη στην άλλη. Τα όψιμα αχλάδια. Λίγα σύκα του Αυγούστου ακόμη. Κι ολόδροσα, τραγανά, σφιχτά τα μήλα.
-Οι ποιητές;
Η Κική Δημουλά ξανά: “Άρχισε ψύχρα. / Το γύρισε ο καιρός σε αναχώρηση. / Η πρώτη μέρα του Σεπτέμβρη / ξοδεύτηκε σε κάποια υδρορροή. / Ως χθες ακόμα όλα έρχονταν. / Ζέστες, η διάθεση για φως, / λόγια, πουλιά, / πλαστογραφία ζωής…”
Ο Οδυσσέας Ελύτης από τους Προσανατολισμούς : “Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι / Μουσκέψανε τα λόγια πού είχαν γεννήσει αστροφεγγιές…” Και από τη Μαρίνα των βράχων: “Πού είναι η γνώριμη ανηφοριά του μικρού Σεπτεμβρίου / Στο κοκκινόχωμα όπου έπαιζες θωρώντας προς τα κάτω / Τους βαθιούς κυαμώνες των άλλων κοριτσιών / Τις γωνιές όπου οι φίλες σου άφηναν αγκαλιές τα δυοσμαρίνια…”
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος από την Οκτάνα: “Τις μέρες τις γλυκές του Σεπτεμβρίου, όταν δεν έχει ακόμη βρέξει και είναι το άκουσμα των ήχων πιο αραιό και η γεύσις των ωρών και από του θέρους πιο πυκνή, όταν στους κήπους σκάνε τα ρόδια, και πάλλονται υψιτενείς οι στήμονες των λουλουδιών, και σφύζουν στις πορφύρες των φλεγόμενοι οι ιβίσκοι…”
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης απ’ τα Κρυμμένα ποιήματα και τον Σεπτέμβρη του 1903: “Τουλάχιστον με πλάνες ας γελιούμαι τώρα· / την άδεια την ζωή μου να μη νιώθω. / Και ήμουνα τόσες φορές τόσο κοντά. / Και πώς παρέλυσα, και πώς δειλίασα· / γιατί να μείνω με κλειστά τα χείλη· / και μέσα μου να κλαίει η άδεια μου ζωή, / και να μαυροφορούν οι επιθυμίες μου…”
-Τραγουδάμε;
Μίκης, Μπρένταν Μπίαν, Ρώτας και Ένας Όμηρος, το τραγουδούσε η μάνα μου που γιορτάζει κι εκείνη στις 20:
Τον Σεπτέμβριο θυμάμαι όταν άδειαζαν οι πάγκοι
κι έπαψ’ ή βουή του κόσμου, πήγαν τα παιδιά για τσάι.
Άσε μας θεέ ψηλά, να θυμόμαστε τ’ απλά
τώρα που έχουν πια πεθάνει
όλοι που μας αγαπάνε, λοχαγοί και βασιλιάδες.
(…)
Σκόνταψα σ’ ένα βραχνά μου και στο πάρκο κει του Ουΐνσδορ,
τι θαρρείτε κει πώς ηύρα, περπατώντας στο σκοτάδι;
Μισοδαγκωμένο μήλο και το πιο αστείο απ’ όλα
χαραγμένα πέντε δόντια
πέντε δόντια από παιδάκι, λοχαγοί και βασιλιάδες.
-Άλλο ένα;
Εκείνο από την παράσταση της Έλλης Λαμπέτη και του Κώστα Καρρά το ’67. Σπανός, Παπαστεφάνου, “Θυμήσου τον Σεπτέμβρη”. Αναρωτιέμαι, πήγα με τους γονείς μου; Ολοζώντανο το κουβαλώ: “Το χέρι, δώσ’ μου δώσ’ μου, την καρδιά σου…”
-Να πούμε για τον τρύγο;
Στην Αττική ανήμερα του Σταυρού (σε άλλα μέρη άλλες ημερομηνίες, ανάλογα το κλίμα). Να μην έχει βρέξει μόνο γιατί κρασί δεν γίνεται. Καθαρά ψαλίδια και κοφίνια, ώριμα καλογινωμένα σταφύλια. Δυο μέρες ήλιασμα, μετά πάτημα, άδειασμα στο καθαρό βαρέλι ή στο γυαλί το απολυμασμένο με λεμονόφυλλο και βασιλικό στο βραστό νερό, για το κοκκινέλι αφήνουμε και τα στέμφυλα μέσα στη ζύμωση δυο εβδομάδες για χρώμα ρουμπίνι, γράδο, σκέπασμα με τούλι, ησυχία. Τίποτε άλλο μέσα. Ούτε θειάφι. Κάθε μέρα ανακάτεμα με στεγνό ξύλο που έχει ξεπλυθεί με βραστό νερό. Ως του Αγίου Δημητρίου που ανοίγει και ευωδιάζει καλοκαίρι για όλο τον χειμώνα.
Μην ξεχνάμε τη μέρα του πατητηριού, το πετιμέζι της χρονιάς και τη μουσταλευριά με το σουσάμι. Και ανήμερα του Σταυρού πιάνουμε και το προζύμι για όλη τη χρονιά. Όλα ευλογημένα.
-Το σχολειό που ανοίγει;
Εδώ έρχεται πάλι και πάλι στο νου η πρώτη του μέρα, ο πρώτος του Σεπτέμβρης. Ν’ αφήνεις για λίγο το χέρι της μαμάς, και να τρέχεις στην αγκαλιά της πιο γλυκιάς δασκάλας. Και μοναξιά που την ήθελα τις πρώτες μέρες. Ευτυχώς έτσι το θυμάμαι. Για το κάθε παιδάκι είναι αλλιώς. Μεγάλο βήμα.
-Θα μας ζωγραφίσεις τον Σεπτέμβρη;
Γλυκός, γλυκός, μελιστάλαχτος. Κολλούν τα ρούχα του μούστο. Βάκχος ελληνιστικός ή και τωρινός, σημερινός. Στεφάνι τ’ αμπελόφυλλα με καναδυό καμπανάρια σταφύλι ή ο κισσός με τους μικρούς καρπούς, το άγριο αδέλφι του αμπελιού. Όμορφος, καλοσυνάτος. Ώριμος, κι ηλιοψημένος, μεγάλος Αύγουστος.
-Ο Σεπτέμβρης σήμερα, τώρα;
Να απαντήσω με το κομμάτι του τραγουδιού του Μίκη και του Μπίαν που παρέλειψα πριν:
“Πέρα στην παλιά μας Κύπρο και στην Κένυα την καημένη
όλοι εκεί βασανισμένοι μαύροι κι άσπροι από τους άσπρους.
Και στα ξωτικά τα μέρη κι όπου ρίξουμε το μάτι”
Και δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε πολύ μακρυά. Κάθε μήνας που περνά, μια δοκιμασία.
-----------------------------------------
Αναρτηθηκε στην ιστοσελίδα της presspublica.gr την 1η Σεπτεμβρίου 2015